نیروهای بین مولکولی نوعی نیروهای جذب و جاذب بین ذرات مختلف مولکولی است که در ایجاد تعاملات میان ذرات ماده و نیز خواص فیزیکی و شیمیایی ماده نقش مهمی دارد. این نیروها در اثر تغییرات الکترونی و یونی در مولکولها ایجاد میشوند و میتوانند به صورت جاذبانه یا پراکنده بین ذرات ماده عمل کنند.
یکی از مهمترین نیروهای بین مولکولی، نیروی وان در والز (van der Waals) است که به دلیل اختلاف بین هستههای مولکولها در محیط، ایجاد میشود. این نیروی جاذبانه در مواد مختلف به شکلها و شدتهای متفاوتی مشاهده میشود. در موادی که هستههای مولکولی چگالتر و الکترونهای محلول شده بیشتری دارند، نیروی وان در والز قویتر است. این نیرو میتواند باعث تشکیل اتصالات هیدروژنی بین مولکولها شود که در موادی مانند آب و اتانول دیده میشود.
نیروی الکترواستاتیکی نیز یکی از نیروهای بین مولکولی است که به دلیل بار الکتریکی مثبت و منفی در مولکولها ایجاد میشود. این نیرو میتواند باعث جذب یا پراکندگی ذرات مولکولی شود. به عنوان مثال، در یک ماده یونی، نیروی الکترواستاتیکی میتواند باعث جذب یونهای مثبت و منفی شود و موجب تشکیل شبکههای بلوری در ماده شود.
نیروهای دیگری نیز میتوانند در میان مولکولها ایجاد شوند، مانند نیروی دیپل و نیروی هیدروفوبی. نیروی دیپل به دلیل تفاوت بارهای مثبت و منفی در یک مولکول و نیروی هیدروفوبی به دلیل عدم توانایی ذرات مولکولی در تماس با ذرات ماده محلول عمل میکند.
با درک نیروهای بین مولکولی و تأثیر آن در خواص فیزیکی و شیمیایی ماده، میتوان از آنها در طراحی و تولید مواد جدید و بهبود خواص مواد موجود استفاده کرد. همچنین، این مفاهیم میتوانند در درک اصول و روشهای شیمی و فیزیک مولکولی نیز مورد استفاده قرار گیرند.